भारतात प्रत्येक सण अगदी आनंद आणि उत्साहात साजरा केला जातो. होळी हा असा हिंदू सण आहे ज्यात रंग आणि आनंदाची अक्षरशः उधळण केली जाते. होलिकादहन, रंगपंचमीचा आनंद लुटण्यासाठी प्रत्येकजण या सणाची वाट पाहत असतो. या सणासाठी घरोघरी विशेष तयारी केली जाते. संपूर्ण भारतात हा सण मोठ्या जल्लोषात साजरा केला जातो. विशेष म्हणजे हा सण साजरा करण्यासाठी काही खास खाद्यपदार्थही केले जातात. यासाठीच प्रत्येकाला या सणाची माहिती माहीत असायला हवी. म्हणूनच जाणून घेऊया होळी सणाची माहिती मराठी आणि बरंच काही...
होळीचा सण आनंद आणि उत्साह घेऊन येतो. महाराष्ट्रात फाल्गुन पौर्णिमेपासून ते फाल्गुन वद्य पंचमीपर्यंत दोन ते पाच दिवस होळी साजरी करण्यात येते. यावर्षी 9 मार्च 2020 या दिवशी होळी तर 10 मार्च 2020 ला रंगपंचमीचा सण आहे. या रंगपंचमी सणाची माहिती विशिष्ट आहे. संपूर्ण भारतात होळीचा सण साजरा केला जातो. एवढंच नाही तर या सणाला भारतातील प्रत्येक प्रांतात अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. यासाठी सर्वांना होळी माहिती (holi festival information in marathi) असायलाच हवी. होलिकादहन केल्यावर दुसऱ्या दिवशी गुलाल, अबीर आणि विविध रंगाची उधळण करून धुळवड साजरी केली जाते. भारतात महाराष्ट्र, आंध्रप्रदेश, पश्चिम बंगाल, राजस्थान, गुजरात, आसाम, बनारस, बिहार, छत्तीसगढ, दिल्ली, गोवा, गुजरात, हरियाणा, हिमाचल प्रदेश, जम्मू काश्मिर, झारखंड, कर्नाटक, मध्यप्रदेश, मणिपूर, मथुरा - वृंदावन, नागालॅंड, ओरिसा, पांडेचरी, उत्तरप्रदेश, तामिळनाडू, उत्तराखंड या ठिकाणी होळी साजरी केली जाते.
भारतात प्रत्येक प्रांतात निरनिराळ्या पद्धतीने होळी साजरी केली जाते. महाराष्ट्रात होळीचा सण शिमगा या नावाने प्रसिद्ध आहे. गणेशोत्सवाप्रमाणेच शिमग्यालाही कोकणात उत्साहाचं वातावरण असतं.
संपूर्ण भारतात या सणाला होलिकादहन केलं जातं. मात्र प्रत्येक प्रांतातील होलिकेची रचना निरनिराळ्या पद्धतीने केली जाते. महाराष्ट्रात काही ठिकाणी होळीच्या आदल्या दिवशी बारा वाजता तर काही ठिकाणी पहाटे होलिका दहन केलं जातं. यासाठी घरोघरी छोटी अथवा सार्वजनिक ठिकाणी लहान मोठ्या होलिका उभारल्या जातात. गावकरी एकत्र येऊन प्रार्थना, मंत्रोउच्चारात होलिकेचं दहन करतात. कोकणात होलिका दहन केल्यावर बोंब मारण्याची प्रथा आहे. होळीत नारळ अर्पण करून तिला नैवेद्य दिला जातो. हा नैवेद्य खाण्यासाठी काही तरबेज गावकरी जळत्या होलिकेत हात घालून तो नारळ काढतात. अग्निदेवतेची कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी होलिकादहन केलं जातं. वसंत ऋतूच्या आगमनामुळे या काळात वातावरणात थंडावा निर्माण झालेला असते. होलिका दहन केल्यामुळे वातावरणाचा समतोल राखण्यास मदत होते.
होलिका दहन केल्यानंतर पुढील पाच दिवस महाराष्ट्रात धुळवड अथवा रंगपंचमी साजरी केली जाते. एकमेकांना गुलाल अथवा विविध रंग लावून आणि पाण्याने रंगपंचमी खेळली जाते. यामागे सर्वांनी एकत्र येणे हा उद्दिष्ट असतो. रंग हे आनंद आणि उत्साहाचं प्रतिक असतात. म्हणून या रंगाची उधळण करून हा सण साजरा केला जातो. नाच, गाणी आणि रंग खेळून सगळीकडे धुळवड साजरी केली जाते.
भारतात काही ठिकाणी होळीच्या दिवसांमध्ये भांग पिण्याची प्रथा आहे. भांग एकमेकांना देऊन त्यांची मजा घेणं हा या मागचा उद्दिष्ट असतो. भांग घेतल्यानंतर लोकांच्या वागण्याबोलण्यावरचं नियंत्रण सुटते. ज्यामुळे जाणिवपूर्वक इतरांना भांग देऊन त्यांची मजा घेतली जाते. हा केवळ एक मनोरंजनाचा भाग असतो. म्हणूनच सार्वजनिक ठिकाणी होळी साजरी करताना भांग घेण्यापासून सावध राहणे गरजेचे आहे.
होलिका दहन यावरून या सणाला होळी हे नाव पडले असावे. या सणाबाबत इतिहासात अनेक कथा प्रसिद्ध आहेत. मात्र विशेष म्हणजे लहान मुलांना त्रास देणाऱ्या होलिका, ढुंढा आणि पुतना या राक्षसींचे दहन ही यामागे सांगितली जाणारी प्रसिद्ध कथा आहे. या पौराणिक कथेनुसार भगवान विष्णूचा भक्त प्रल्हादाला मारण्यासाठी हिरण्यकश्यपूने पाठवलेल्या होलिकेचा श्रीविष्णूने वध केला होता. या कथेनुसार होलिकेला वर मिळाला होता की तिला कोणताही अग्नी जाळू शकणार नाही. म्हणूनच भक्त प्रल्हादाला मारण्यासाठी होलिकेने त्याला मांडीवर घेत अग्निकुंडात प्रवेश केला होता. विष्णूच्या प्रभावामुळे भक्त प्रल्हादाचे रक्षण झाले आणि होलिकेचे दहन झाले. ज्यामुळे दरवर्षी या सणाला होलिका दहन केले जाते. या मागे अनिष्ट गोष्टींवर मात करत इष्टाकडे मार्गक्रमण करणे हा हेतू आहे.
भारतात विविध ठिकाणी होळीसाठी निरनिराळे खाद्यपदार्थ करण्याची पंरपंरा आहे. यासाठी आम्ही तुमच्यासोबत काही पारंपरिक खाद्यपदार्थ शेअर करत आहोत.
होळीचा सण पुरणपोळीशिवाय पूर्णच होऊ शकत नाही. म्हणूनच होळीला होळी रे होळी पुरणाची पोळी असं गाणं म्हणण्याची पद्धत आहे. पुरणपोळी हा महाराष्ट्रातील एक विशेष खाद्यपदार्थ आहे हो विविध सणांना घरोघरी केला जातो. मात्र महाराष्ट्रात होळीला प्रत्येक घरात पुरणपोळी तयार केली जाते. म्हणूनच आम्ही तुमच्यासोबत पुरणपोळी तयार करण्याची कृती शेअर करत आहोत. महाराष्ट्रात विविध प्रकारे पुरळपोळी तयार केली जाते. ज्यामध्ये मैदा अथवा गहू, गुळ अथवा साखर, तूप याचा वापर केला जातो.
पुरळपोळी तयार करण्यासाठी साहित्य
एक कप हरबरा डाळ, एक किसलेला गुळ, एक कप मैदा आणि एक कप गव्हाचे पीठ, वेलची पूड
पुरणपोळी तयार करण्याची कृती
हरबरा डाळ कुकरमध्ये शिजवून घ्या. त्यातील पाणी काढून त्यात किसलेला गुळ टाका आणि मंद आचेवर मिश्रण शिजवून घ्या. मिश्रण एकजीव झाल्यावर त्यात वेलची पूड घालून ते मिक्सर अथवा पुरणयंत्रात वाटून घ्या. चमचाभर तेल लावून सैलसर कणीक मळून घ्या. कणकेची पारी तयार करून त्यात पुरणाचा गोळा भरा आणि अलगद पारीचे तोंड बंद करा. पोळी लाटून तूपावप खरपूस शेकवा. गरमागरम पोळी तूप, दुध आणि कटाच्या आमटीसोबत अगदी मस्त लागते.
कटाची आमटी करण्याची कृती
हि आमटी बर्याचदा पुरणपोळी केली जाते. त्यामुळे जर तुम्ही पुरणपोळी करणार असाल तर चणाडाळ शिजवताना थोडे जास्त पाणी घालून डाळ शिजवून घ्या. पुरणासाठी पाणी वाडग्यात निथळून घेताना निथळलेले पाणी एक कप असेल तर त्यासोबत दीड कप शिजवलेली डाळ बाजूला काढा. जर तुम्ही पुरणपोळी करणार नसाल तर चणाडाळ कूकरमध्ये नेहमीप्रमाणे मऊसर शिजवून घ्या. खोबर्याचा किस, जिरे, मिरी, लवंगा, दालचिनी आणि तमालपत्र असे वेगवेगळे मंद आचेवर थोडावेळ भाजून घ्या. मसाले मिक्सरमध्ये जाडसर वाटून घ्या. शिजलेली चणाडाळ आणि पाणी व्यवस्थित घोटून घ्या. एका पातेल्यात तेल गरम करून, मोहरी, जिरे, हिंग, हळद, लाल तिखट, कढीपत्ता घालून मिश्रणाला चांगली फोडणी द्या. वरून गरजेनुसार पाणी घाला. आमटीला उकळी फुटली कि कुटलेला मसाला, गोडा मसाला चमचाभर त्यात घाला. मिश्रण ढवळून त्यात चिंचेचा कोळ आणि गूळ घाला. चवीपुरते मिठ टाका. वरून ओलं खोबरं आणि चिरलेली कोथिंबीर घालून एकदोन मिनीट मंद आचेवर उकळू द्या.
होळीत थंडाई पिण्याची परंपराच आहे. त्यामुळे घरोघरी थंडाई तयार केली जाते. होळीच्या पार्टीसाठी थंडाई करण्यावर जास्त भर दिला जातो. शिवाय होळीच्या दिवसात घरी आलेल्या पाहुण्यांचे स्वागत थंडाईने केले जाते.
थंडाईसाठी लागणारे साहित्य
साडे चार कप फुल फॅट क्रीम दूध, अर्धा कप पिठी साखर, चिमुटभर केशर, काही थेंब गुलाबपाणी, अर्धा कप बदाम, अर्धा कप काजू, अर्धा कप पिस्ता, दोन चमचे खसखस, दोन चमचे बडीसोप, दोन चमचे टरबूजाच्या बिया, एक चमचा वेलची, अंदाजे वीस काळीमिरीचे दाणे, तीन चार गुलाबाच्या पाकळ्या.
थंडाई करण्याची कृती
सर्वात आधी दूध गरम करून सामान्य तापमानाला थंड करा. अर्धा कप बदाम, अर्धा कप काजू, अर्धा कप पिस्ता, दोन चमचे खसखस, दोन चमचे बडीसोप, दोन चमचे टरबूजाच्या बिया वीस मिनीटे पाण्यात भिजवून मिक्सरमध्ये वाटून घ्या. कोमट झालेल्या दूधात साखर मिक्स करा आणि दोन तास फ्रीजमध्ये थंड करण्यास ठेवून द्या. दोन तासांनंतर त्यात सुक्यामेव्याची वाटलेली पेस्ट टाका. केशर तव्यावर हलके गरम करून कोमट दुधात मिसळून तेही दूधात मिसळा. दूधात हे मिश्रण व्यवस्थित मिक्स करा आणि पुन्हा थंड होण्यासाठी फ्रीजमध्ये ठेवा. सर्व्ह करताना गुलाबाचे काही थेंब आणि गुलाबाच्या पाकळ्यांनी सजवा आणि थंडगार थंडाई सर्वांना द्या.
गुजिया हा पदार्थ होळीसाठी भारतात अनेक ठिकाणी केला जातो. राजस्थानात गुजिया या पक्क्वान्नाला एक महत्त्वाचं स्थान आहे. यासाठी आम्ही तुमच्यासोबत अंजिर गुजिया कशा तयार करतात हे शेअर करत आहोत.
गुजिया तयार करण्याचे साहित्य
एक कप मैदा, दोन मोठे चमचे तूप आणि एक चिमुट मीठ.
सारणाचे साहित्य
पाऊण कप वाटलेले अंजीर, पाच मोठे चमचे पिठीसाखर, दोन मोठे चमचे वाटलेले खजूर, दोन चमचे काजूपूड, दोन चमचे बदामपूड, पाव चमचा दालचिनी पावडर, अर्धा चमचा वेलची पावडर, तळण्यासाठी तेल.
गुजिया तयार करण्याची कृती
गॅसवर कढईत एक चमचा तूप टाका. त्यात खजूर, अंजीर टाकून परतून घ्या. त्यात पिठीसाखर, ड्रायफ्रुट पावडर टाकून मिश्रण एकजीव करा. गॅस बंद करा आणि वरून वेलची पावडर आणि जायफळ पावडर टाका. मैदा, मीठ आणि तूप एकत्र करून पीठ चांगले मळून घ्या. पीठ मळण्यासाठी थंड पाण्याचा वापर करा. अर्धा तासाने या पीठाचे छोटे छोटे गोळे तयार करा त्याला पारीचा आकार देऊन त्यात स्टफिंग भरा. पुरीच्या दोन्ही कडांना पाण्याचा हात लावून त्यांना अर्धचंद्राकार आकाराने बंद करा. तेल तापवा आणि त्यात अर्धचंद्राकृती गुजिया तळून घ्या.
मालपोहा हा एक असा खाद्यपदार्थ आहे जो कोणत्याही सणाला करता येऊ शकतो. मालपोहा हे छोटे छोटे पॅनकेक असतात जे होळीच्या सणासाठी महाराष्ट्र, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, बिहार, वेस्ट बंगाल, ओरिसामध्ये केले जातात.
मालपोहे करण्यासाठी लागणारे साहित्य
दिड कप मैदा, अर्धा चमचा वेलची पूड, एक चमचा बडीशोप, दिड कप दूध, तीन ते चार चमचे तूप, तीन चमचे मावा अथवा मिल्क पावडर, पाव चमचा साखर, पाव चमचा पाणी, दोन चमचे लिंबाचा रस
मालपोहे करण्याची कृती
एका भांड्यात दूध घ्या. त्या मावा अथवा मिल्क पावडर मिसळा आणि मिश्रण एकजीव करून घ्या. या मिश्रणात मैदा, बडीशोप आणि वेलची पावडर मिसळा. मिश्रण एकजीव करून घ्या. तुमच्या सोयीनुसार त्याचा घट्टपणा चेक करा. तव्यावर चांगले पसरेल इतपत दूध घालून मिश्रण पातळ करा. या मिश्रणाचे तव्यावर छोटे छोटे मालपोहे पसरवा. त्यावर तूप सोडून ते दोन्ही बाजूने शॅलो फ्राय करा अथवा तूपात डीप फ्राय करा. एका दुसऱ्या भांड्यांत पाणी आणि साखर एकत्र मिसळून मंद आचेवर साधा पाक करून घ्या. या पाकात कमीत कमी चार तास मालपोहे बूडवून ठेवा.
दही वडे हा पदार्थ थंड करून सर्व्ह केला जातो. त्यामुळे तुम्ही होळीच्या पार्टीसाठी ते आधीच करून ठेवू शकता.
दहीवडे करण्याची कृती
दिड कप उडदाची डाळ, पाव कप मुगाची डाळ, चवीनुसार मीठ, घट्ट दही, आल्याची पेस्ट, धणे जिरे पूड, लाल तिखट, कोथिंबीर.
दहीवडे करण्याची कृती
उडीद आणि मुगाची डाळ कमीतकमी चार ते पाच तास भिजवत ठेवा. पाणी न घातला या डाळी वाटून घ्या. त्यात मीठ टाका. घट्ट दही पाणी टाकून त्याचे जाडसर ताक करा. त्यात साखर, मीठ आणि आल्याची पेस्ट टाका. दह्याचे मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवा. कढईत तेल गरम करून वडे तळा. तळलेले वडे लगेच थंड पाण्यात घाला. वड्यातील पाणी निथळून घ्या आणि ते थंडगार ताकात भिजत ठेवा. मिश्रण फ्रीजमध्ये ठेवा आणि दोन तासांनी वरून तिखट, धणे जिरे पावडरने सजवून सर्व्ह करा.
पाणीपुरी हे सगळीकडे अतिशय चवीने पदार्थ खाल्ला जाणारा पदार्थ आहे. लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत लोकप्रिय असलेला हा पदार्थ कोणत्याही सणासुदीला आवडीने खाल्ला जातो. पाणीपुरीची तयारी करून ठेवली तर पाहुणे आल्यावर पटकन पाणीपुरी सर्व्ह करता येते.
पाणीपुरी तयार करण्यासाठी लागणारे साहित्य
पाणीपुरीच्या तयार पुऱ्या, पुदिना, कोथिंबीर, हिरवी मिरची, मीठ, चिंच-गुळाचं पाणी, जिरे पावडर, पांढरे वाटाणे, कांदा, टोमॅटो, आलं- लसुण पेस्ट, तेल, तिखट, हळद, छोले मसाला, हळद.
पाणीपुरी तयार करण्याची कृती
पुदिना, कोथिंबीर, हिरव्या मिरच्या, मिक्सरमध्ये वाटून घ्या, हे मिश्रण गाळून त्याचे पाणी तयार करा. त्यात मीठ टाकून पाणी तयार करा.
चिंच - गुळाचे पाणी थोडे शिजवून त्यात जिरे पावडर आणि मीठ टाका.
रगडा तयार करण्यासाठी वाटाणे सोडा घालून शिजवून घ्या. कांदा आणि टोमॅटो बारीक चिरून घ्या. आलं लसुण पेस्ट आणि कांदा, टोमॅटो परतून घ्या. त्यात वाटाणे आणि तिखट, मीठ, हळद आणि छोले मसाला टाकून रगडा तयार करून घ्या.
वाट्यांमध्ये चिंचगुळाचे पाणी, पुदिना आणि कोथिंबीरीचे पाणी आणि रगडा आणि सात ते आठ पुऱ्या सजवून प्लेट सर्व्ह करा.
होळीचे आणि भांगेचे एक अतूट नाते आहे. त्यामुळे अगदी प्राचीन काळापासून भांगेचा वापर होळीमध्ये आवर्जून केला जातो.
भांग के पकोडे बनवण्याची साहित्य
एक कप बेसण, दोन चिमुट मीठ, पाव चमचा हळद, अर्धा चमचा लाल मसाला, एक चमचा आमचुर पावडर, एक चमचा भांगेच्या पानांची पेस्ट, एक ते दोन चिरलेले कांदे आणि दोन चिरलेले बटाटे, तळण्यासाठी तेल
भांग के पकोडे बनवण्याची कृती
सर्व मिश्रण एखजीव करून घ्या. पाणी टाकून भजी तळण्याइतपत मिश्रण सैलसर करा. या मिश्रणात भजी आणि बटाट्याचे तुकडे टाका. कढईत तेल गरम करा आणि भजी त्यात सोडा आणि कुरकुरीत तळून घ्या.
कुल्फी हा सर्वाचा अगदी ऑलटाईम फेव्हरेट पदार्थ असतो. शिवाय जर घरी केलेली कुल्फी मस्तच लागते. होळीच्या सणासाठी तुम्ही निरनिराळ्या प्रकारच्या मिठाई आणता. कधी कधी या मिठाई तशाच राहतात. अशा उरलेल्या मिठाईपासून तुम्ही कुल्फी तयार करू शकता.
कुल्फी तयार करण्याचे साहित्य
कोणताही मिठाईचा प्रकार म्हणजे काजू रोल, काजू कतली,मावा मिठाई, मावा बर्फी, अंजीर रोल, अंजीर मिठाई असा कोणताही प्रकारअर्धा लीटर दूध, अर्धा चमचा वेलची पूड
कुल्फी तयार करण्याची कृती
मिक्सरच्या भांड्यात शिल्लक असलेली मिठाई आणि थोडे दूध घेऊन तुम्ही मिठाई छान वाटून घ्या. एका दुसऱ्या भांड्यात मिठाईच्या मिश्रणापेक्षा साधारण तिप्पट दूध घ्या. दूध उकळून घ्या. त्यात वेलची पूड घालून दूध गॅसवरुन खाली उतरवा. दूध थंड झाल्यानंतर त्यात मिठाईचे मिश्रण व्यवस्थित एकत्रित करुन घ्या. कुल्फीच्या भांड्यात कुल्फीचे मिश्रण घालून मस्त सेट करायला तयार. मग एन्जॉय करा ही मस्त मिठाईची कुल्फी.
सणासुदीला काय करावं हा प्रश्न नेहमीच सर्वांना पडत असतो. अशावेळी पुरी भाजी हा पटकन होणारा आणि एक स्वादिष्ट पदार्थ आहे.
पुरी भाजी करण्यासाठी लागणारे साहित्य
गव्हाचे आणि मैद्याचे पीठ, मीठ आणि पुऱ्या तळण्यासाठी लागणारे तेल, उकडेले बटाटे, चिरलेला कांदा, आलं लसुणची पेस्ट, हळद, मीठ, हिरवी मिरची, कडीपत्ता, हिंग, मोहरी
पुरी भाजी करण्याची कृती
उकडेलेले बटाटे, कांदा चिरून घ्या. तेलात हिरवी मिरची, कडीपत्ता, हिंग, मोहरीची फोडणी करा. त्यात चिरलेला बटाटा लालसर परतून घ्या. हळद, मीठ टाकून वरून बटाट्याच्या फोडी टाका आणि भाजी परतून घ्या.
गरमागरम कचोरी आणि चहा असेल पार्टीची मजा काही औरच होईल. म्हणूनच होळीच्या पार्टीत कचोरी केली जाते. धुळवड खेळताना प्रचंड भुक लागते अशा वेळी पटकन खाता येण्यासारखा पदार्थ आहे.
कचोरी तयार करण्यासाठी साहित्य
मैदा, तळण्यासाठी तेल, भिजवलेले मुग अथवा हरभरा.
मीठ, तिखट, हळद, हिंग, लिंबाचा रस, साखर, पाणी, बडिशोप
कचोरी तयार करण्याची कृती
मैदा चाळून घ्या त्यात तेल घालून मोहन घाला. पाणी टाकून व्यवस्थित मळून घ्या. अर्धा तास पीठ तसेच ठेवा. मुग अथवा हरभरे शिजवून मिक्सरमध्ये वाटून घ्या. मोहरी, तिखट, मीठ, हळद, हिंग घालून फोडणी करा. वाटणात फोडणी घालून त्यात लिंबाचा रस घाला. एक वाफ काढून चांगले शिजवून घ्या. पीठाचे छोटे छोटे गोळे करा आणि त्याची पारी करून घ्या. त्यात सारण भरून तोंड भरून कचोरीचा आकार द्या. तेल गरम करा आणि कचोरी तळून घ्या.
हे ही वाचा -
#POPxoLucky2020 ने आम्ही देत आहोत या दशकाला निरोप, प्रत्येक दिवशी असेल एक नवीन सरप्राईज, मग नक्की बघा नवीन POPxo Zodiac Collection ज्यामध्ये आहे नोटबुक्स, फोन कव्हर्स आणि मॅजिक मग्ज्स जे आहेत मजेशीर आणि अगदी 100% तुमच्यासारखे. एवढंच नाहीतर यावर आहे 20% डिस्काऊंट, मग लगेच क्लिक करा POPxo.com/shopzodiac आणि शॉप करा.
अधिक वाचा -
आपल्या राशीनुसार कोणत्या रंगाने होळी खेळायला हवी जाणून घ्या
'या' रंगांच्या सणाला अशी घ्या मुलांची काळजी
रंगपंचमी खेळताना रंग डोळ्यात आणि नाका-तोंडात गेल्यावर करा 'हे' उपाय