सोरायसिस (Psoriasis) हा एक असा त्वचाविकार आहे, जो तुम्हाला हात, पाय, पाठीवर अथवा केसांमध्ये जाणवतो. जरी याचा परिणाम तुमच्या त्वचेवर दिसत असला तरी त्याचा गंभीर परिणाम तुमच्या संपूर्ण आरोग्यावर होत असतो. या रोगामध्ये त्वचापेशीची अतिरिक्त आणि जलद गतीने वाढ होते. ज्यामुळे त्वचेवर लालसर पापुद्रे निर्माण होतात. काहींच्या त्वचेवर यामुळे लालसर चट्टे निर्माण होतात. त्वचेला प्रंचड खाज येते. काही संधोशनात असं आढळलं आहे की, सोरायसिस हा संक्रमणातून होणारा आजार नसून तो तुमच्या प्रतिकार शक्तीमध्ये होणाऱ्या बदलातून निर्माण होतो. आपल्या त्वचेवरील डेड स्किन निघून जाऊन नवीन पेशी निर्माण होण्यासाठी जवळजवळ 28 दिवसांचा कालावधी लागतो. मात्र सोरायसिस झालेल्या लोकांमध्ये चार ते पाच दिवसांमध्ये नवीन पेशींची निर्मिती होते. ज्यामुळे त्वचेवर या नवीन त्वचापेशींचा थर जमा होऊ लागतो. पुढे त्याचे रूपांतर खाज, लालसरपणा, चट्टे यामध्ये होत जातं. सोरायसिस हा गंभीर त्वचा रोग असल्यामुळे याबाबत तुम्हाला आधीच सर्व काही माहीत असणं आवश्यक आहे. यासाठी जाणून घ्या सोरायसिस लक्षणे, सोरायसिस म्हणजे काय आणि सोरायसिस वर घरगुती उपचार कसे करावेत.
Table of Contents
सोरायसिस लक्षणे (Psoriasis Symptoms In Marathi)
सोरायसिस हा त्वचारोग होण्यामागची कारणं आणि त्याचे प्रकार वेगवेगळे असल्यामुळे तुम्हाला त्याची प्राथमिक लक्षणे आधीच माहीत असायला हवी. ज्यामुळे यावर लवकर निदान करणे शक्य होईल. यासाठी जाणून घ्या सोरायसिस लक्षणे
त्वचेला खाज येणे (Itchiness)
सोरायसिसचे लक्षण प्रत्येक व्यक्तीमध्ये वेगवेगळे असू शकते. मात्र साधारणपणे सर्वांनाच या त्वचा विकारा मध्ये त्वचेवर भयंकर खाज येते. एवढंच नाही तर अती खाजवण्यामुळे त्वचेचे पापुद्रे निघतात आणि त्वचेवर सूज दिसू लागते. सोरायसिस प्रमाणेच नागिण या त्वचारोगाविषयी तुम्हाला माहीत असायलाच हवं.
कोरडी आणि भेगाळलेली त्वचा (Cracked And Dry Skin)
त्वचेवर नवीन होणाऱ्या त्वचापेशींचा थर जमा झाल्यामुळे त्वचेचं योग्य पोषण होत नाही आणि त्वचा कोरडी आणि निस्तेज होते. काही जणांमध्ये त्वचेवर भेगा पडलेल्या दिसू लागतात तर काहींची त्वचा या रोगामध्ये कोरडी झाल्यामुळे तिचे पापुद्रे सुटू लागतात.
अर्धांगवायू लक्षणे, कारणे आणि घरगुती उपचार (Paralysis Symptoms In Marathi)
स्काल्पमध्ये खाज (Scaly Scalp)
सोरायसिस हा आजार केसांमध्येदेखील होत असल्यामुळे त्यामुळे तुमच्या स्काल्प लालसर होतो. केसांमध्ये लालसर आणि जाडसर चट्टे उठतात, केसांमध्ये कोंड्याप्रमाणे पांढरा पदार्थ तयार होतो. स्काल्प कोरडा झाल्यामुळे केसांचे नुकसान होते, केस भरपूर प्रमाणात गळू लागतात. त्वचेला प्रंचड खाज येते आणि दाह जाणवतो.
त्वचेतून येणाऱ्या वेदना (Skin Pain)
सोरायसिसमध्ये त्वचेला खूप खाज येते ज्यामुळे त्वचेमध्ये दाह निर्माण होतो आणि जळजळ जाणवते. सहाजिकच या दाह आणि वेदनेतून मुक्तता मिळावी असं रोग्याला वाटू लागतं. या त्वचारोगाने गंभीर रूप धारण करू नये यासाठी खाज आल्यावर त्वचा हाताने खाजवू नका. त्यापेक्षा लवकरात लवकर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. त्याचप्रमाणे जर तुमच्या अंगावर पुरळ उठत असेल तुम्ही हे घरगुती उपचार करू शकता.
नखे ठिसूळ होतात (Pitted Nails)
जर तुम्हाला नखांचा सोरायसिस झाला तर यामुळे तुमची नखे ठिसूळ होतात. नखांच्या वरील आवरण हे केरॅटिन सेल्समुळे कठीण असते. मात्र या रोगात तुमच्या या नखांच्या पेशींचे नुकसान होते आणि नखे ठिसूळ आणि भेगाळतात. नखांचा आकार, जाडसरपणा आणि रंग नेहमीपेक्षा वेगळा दिसू लागतो. नखं ठिसूळ झाल्याने पटकन तुटतात.
सांधे दुखी (Joint Pain)
सोरायसिस तीव्र झाल्यास त्यामुळे तुम्हाला सोरायटिक आर्थ्राटीसचा त्रास जाणवू शकतो. सोरायटिक आर्थ्राटीसमुळे तुमच्या सांध्यावर वाईट परिणाम होतो. तुमच्या एक अथवा दोन्ही बाजूचे सांधे यामुळे दुखावले जाऊ शकतात. यामुळे हाता-पायाच्या सांध्यामध्ये सूज आणि वेदना होतात. वेदनेची तीव्रता इतकी वाढत जाते की यामुळे तुम्हाला दैनंदिन कामे करणेही कठीण होते.
सोरायसिसची कारणे (Psoriasis Causes In Marathi)
सोरायसिस होण्यामागची कारणे प्रत्येक व्यक्तामागे वेगवेगळी असतात. त्यामुळे सोरायसिस होण्यामागचं नेमकं कारण कुणीच सांगू शकत नाही. मात्र ही काही कारणं आहेत ज्यामुळे सोरायसिस होऊ शकतो.
अनुवंशिकता (Hereditary)
काही संशोधनात असं आढळलं आहे की जर एखाद्याच्या आई-वडीलांना, आजी-आजोबांना अथवा भावंडांना सोरायसिस झाला असेल तर त्या व्यक्तीला सोरायसिस होण्याचा धोका इतरांच्या तुलनेत जास्त असतो. यामागे त्यांच्यातील अनुवंशिकता कारणीभूत असू शकते. जरी तुमच्यामध्ये अनुवंशिक गुण असले तरी वातावरणातील बदलामुळेच हे गुणधर्म कार्यान्वित होतात. त्यामुळे जोपर्यंत वातावरणात असे बदल होत नाहीत तो पर्यंत सोरायसिस त्या व्यक्तीमध्ये सहज विकसित होत नाही.
त्वचेवरील जखमा (Injury To The Skin)
जर तुमच्या त्वचेवर कापल्याच्या, ओरखडे उठल्याच्या, कीटकदंशाच्या, एखाद्या इनफेक्शनच्या जखमा असलीत तर अशा स्थितीत सोरायसिस बळावण्याची शक्यता दाट असते. त्यामुळे त्वचेवरील अशा गंभीर जखमा हे देखील सोरायसिस होण्यामागचं एक कारण असू शकतं. बऱ्याचदा गंभीर प्रमाणात झालेलं सनबर्नही सोरायसिस होण्यामागचं एक कारण असू शकतं. त्यामुळे जर तुमच्या त्वचेवर अशा जखमा असतील तर त्यावर त्वरीत योग्य ते उपचार करा.
सुर्यप्रकाश (Sunlight)
मानवी शरीराच्या वाढ आणि विकासासाठी योग्य प्रमाणात सुर्यप्रकाश मिळण्याची आवशक्ता असते. कारण सुर्यप्रकाशातून शरीराला व्हिटॅमिन डीचा पूरवठा होत असतो. मात्र नैसर्गिक सुर्यप्रकाश हा प्रमाणातच मिळणं गरजेचं आहे. शिवाय सकाळचे कोवळे ऊनच त्वचेसाठी उपयुक्त असते. त्यानंतरचे प्रखर ऊन त्वचेसाठी उपयुक्त तर ठरत नाही उलट अपायकारक ठरू शकते. अशा प्रखर सुर्यप्रकाशामुळेही सोरायसिस होऊ शकतो, शिवाय ज्यांना आधीच सोरायसिस आहे त्यांच्यासाठी सुर्यप्रकाश हानिकारक ठरू शकतो.
औषधे (Drugs)
काही औषधे आणि स्टिरॉईडच्या वापरामुळेही शरीरात दाह आणि जळजळ निर्माण होते. ज्याचा परिणाम त्वचेवर सोरायसिस होण्यावर होऊ शकतो. त्यामुळे जर तुम्ही घेत असलेल्या औषधांमुळे अथवा स्टिरॉईडमुळे तुम्हाला त्वचेवर गंभीर लक्षणे जाणवू लागली तर अशी औषधे घेणे त्वरीत थांबवा. शिवाय याबाबत डॉक्टरांचा योग्य तो सल्ला घ्या.
भावनिक ताणतणाव (Emotional Stress)
सोरायसिस हा आधीच सांगितल्याप्रमाणे तुमच्या प्रतिकार शक्तीशी निगडीत होणारा एक त्वचा रोग आहे. जेव्हा तुम्ही एखाद्या भावनिक ताणतणावात असता तेव्हा त्याचा परिणाम नकळत तुमच्या प्रतिकार शक्तीशी येत असतो. काही संधोधनात असं आढळून आलं आहे की मानसिक अथवा भावनिक ताणतणावामुळे गंभीर आजार निर्माण होऊ शकतात. सोरायसिसदेखील तुमच्या भावनिक ताणाचा एक परिणाम असू शकतो.
हॉर्मोनल बदल (Hormonal Changes)
किशोरवयात मुला-मुलींच्या शरीरात अनेक बदल होतात. या काळात होणाऱ्या हॉर्मोनल बदलाचा एक परिणाम म्हणज सोरायसिस असू शकतो. महिलांमध्ये मॅनोपॉजच्या काळातही असेच परिणाम शरीरात दिसू लागतात. काही महिलांमध्ये गरोदरपणात होणाऱ्या हॉर्मोनल बदलांमुळे त्वचेवर हा गंभीर त्वचाविकार जाणवतो. कधी कधी ही लक्षणे काही काळापूरती कमी होतात मात्र पुन्हा जेव्हा शरीरात हॉर्मोनल बदल जाणवतात तेव्हा ती पुन्हा दिसू लागतात.
व्यसन (Smoking And Alcohol)
ज्या लोकांना अती धुम्रपान आणि मद्यपानाचे व्यसन असते अशा लोकांमध्ये सोरायसिस होण्याचा धोका जास्त जाणवतो. तुमच्या घरात कुणी सातत्याने धुम्रपान करणारी व्यक्ती असेल तरीही तुम्हाला सोराससिस होऊ शकतो. अशा लोकांना लक्षणे लवकर जाणवत नाहीत शिवाय आजार लवकर पूर्ण बराही होत नाही. यासाठीच जर तुम्हाला अशी व्यसने असतील तर त्यापासून लवकरात लवकर स्वतःला मुक्त करा. कारण सोरायसिस झाल्यावर त्याच्यावर उपचार करण्यापेक्षा आधीच दक्षता घेणं नेहमीच योग्य ठरेल.
सोरायसिस वर घरगुती उपचार (Home Remedies For Psoriasis In Marathi)
सोरायसिसमुळे त्वचेला येणारी खाज आणि दाह कमी करण्यासाठी काही नैसर्गिक उपाय फायदेशीर ठरतात. त्यामुळे त्वरीत आराम हवा असेल तर तुम्ही सोरायसिस वर घरगुती उपचार नक्कीच करू शकता.
सॉल्ट बाथ (Salt Baths)
कोमट पाण्याने केलेल्या अंघोळीमुळे तुमच्या त्वचेला आराम मिळू शकतो. विशेषतः जर तुम्हाला सोरायसिसचा त्रास असेल तर अंघोळीच्या कोमट पाण्यात थोडं मीठ टाका. ज्यामुळे तुमच्या शरीराला येणारी खाज कमी होईल. सोरायसिस झालेल्या लोकांना डेड सी सॉल्टने अंघोळ करण्याचा सल्ला दिला जातो. कारण त्यात खूप मिनरल्स असतात आणि ते समुद्री पाण्यापेक्षा जास्त खारट असते. काही संशोधनात असं सी सॉल्टने अंघोळ केल्यामुळे सोरायसिसच्या लोकांच्या लक्षणांमध्ये बदल झालेला आढळून आला आहे.
कोरफड (Aloe Vera)
जर तुम्हाला सोरायसिस असेल आणि त्यामुळे तुमच्या त्वचेला प्रंचड खाज येत असेल तर तुम्ही कोरफडाचा गर अथवा कोरफडयुक्त क्रिम तुमच्या त्वचेला लावू शकता. यामुळे तुमच्या त्वचेला लालसरपणा,खाज आणि दाह नक्कीच कमी होईल. कोरफडात अॅंटि इनफ्लैमटरी गुणधर्म असतात. ज्यामुळे कोरफड त्वचेला लावल्यामुळे त्वचेला थंडावा मिळतो आणि त्वचेचा दाह कमी होतो. मात्र चांगल्या परिणामासाठी नियमित आणि सतत ही क्रिम त्वचेवर लावायला हवी. कोरफडाचे त्वचेवर होणारे इतर फायदेही अवश्य जाणून घ्या.
ओमेगा थ्री फॅटी अॅसिड (Omega-3 Fatty Acids)
ओमेगा थ्री फॅटी अॅसिड युक्त आहार घेतल्यामुळे शरीराचा दाह आणि जळजळ कमी होते. त्यामुळे सोरायसिसच्या लोकांना त्वचेची जळजळ कमी करण्यासाठी असा आहार घेण्यास काहीच हरकत नाही. यासाठी तुम्ही अळशीच्या बिया, सुकामेवा, सूपरसीड्स, सोयाबीन आणि ओमेगा थ्री फॅटी अॅसिडयुक्त मासे असा आहार घेऊ शकता. तुमच्या आहारात यासाठी फिश ऑईलदेखील असायला हवं.
हळद (Turmeric)
हळद ही त्वचेच्या अनेक समस्यांवर उपयुक्त आहे. हळदीमध्ये अॅटि सेप्टिक आणि अॅंटि फंगल गुणधर्म असतात. काही संशोधनात सोरायसिसवर उपचार करण्यासाठी हळदीचा लेप लावण्यात आला आहे. हळदीचा लेप अथवा हळदयुक्त क्रिम, जेल त्वचेवर लावण्यामुळे तुमच्या त्वचेच्या वाढत जाणाऱ्या थर, लालसरपणा, चट्टे, खाज यामध्ये बदल जाणवू शकतो. मात्र हळदीचा वापर करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या.
वजनावर नियंत्रण ठेवा (Maintaining A Healthy Weight)
लठ्ठपणामुळे सोरायसिस होण्याचा धोकाच वाढत नाही तर सोरायसिस झाल्यास अधिक त्रास होण्याची शक्यता असते. म्हणजेच जर तुमचे वजन जास्त असेल तर तुम्हाला सोरायसिसमुळे होणारा त्रास इतरांपेक्षा दुप्पट जाणवू शकतो. यासाठी वेळीच वजनावर नियंत्रण ठेवा. सोरायसिसवर उपचार करण्यासाठी आधी तुम्हाला तुमचे वजन कमी करावे लागेल. योग्य सोरायसिस आहार मराठीत, व्यायाम आणि गोड पदार्थांवर नियंत्रण ठेवून तुम्ही तुमचे वजन कमी करू शकता. सोरायसिसचा त्रास असेल तर बाजारात मिळणारे प्रक्रिया केलेले पदार्थ खाणे जाणिवपूर्वक टाळा.
कोरड्या त्वचेची काळजी घ्या (Prevent Dry Skin)
सोरायसिसमध्ये त्वचेची काळजी घेणं खूप महत्त्वाचं आहे. कारण या काळात तुमची त्वचा कोरडी आणि निस्तेज होते. कोरड्या त्वचेवर जास्त खाज येत असल्यामुळे तुमचा त्रास अधिक वाढू शकतो. यासाठीच घरातील वातावरणही जास्तीत जास्त हवेशीर आणि खेळतं राहील याची काळजी घ्या. जरी तुमची त्वचा संवेदनशील झालेली असली तरी त्वचेला नियमित मॉईस्चराईझ करण्यास विसरू नका. त्वचा मॉईस्चराईझ करण्यासाठी घरगुती उपचार देखील तुम्ही करू शकता.
कोणत्याही गंधापासून दूर राहा (Avoid Fragrances)
आजकाल बाजारात विकत मिळणाऱ्या अनेक साबण आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये सुंगधाचा वापर करण्यात आलेला असतो. मात्र त्यासाठी वापरण्यात आलेल्या केमिकल्समुळे तुमच्या त्वचेचं नुकसान होऊ शकतं. सोरायसिसचा त्रास अधिक बळावू नये यासाठी अशा गोष्टींपासून दूर राहा. कारण त्यामुळे तुमच्या त्वचेला सुगंधासोबतच दाह आणि जळजळदेखील जाणवेल. जर तुमची त्वचा अती संवेदनशील असेल तर तुम्ही अशी उत्पादने जाणिवपूर्वक टाळायला हवी.
ताण कमी करा (Reduce Stress)
आजकालच्या धकाधकीच्या जीवनात ताणतणाव हा प्रत्येकालाच आहे. मात्र याचा अर्थ असा नाही की त्या ताणामुळे तुम्ही तुमचे आरोग्य बिघडून घ्याल. प्रत्येक तणावाला हाताळण्याची हातोटी तुम्हाला नक्कीच शिकून घ्यायला हवी. जर तुम्हाला सोरायसिसचा त्रास असेल तर ताणामुळे तो अधिक गंभीर होऊ शकतो. यासाठीच अशा स्थितीत ताणतणावापासून जास्तीत जास्त दूर राहण्याचा प्रयत्न करा. ताणावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी योगासने आणि मेडिटेशनचा फायदा तुम्हाला नक्कीच होऊ शकतो.
धुम्रपान आणि मद्यपान टाळा (Avoid Alcohol And Smoking)
जर तुम्हाला धुम्रपान आणि मद्यपानाची सवय असेल तर तुम्हाला ती त्वरीत थांबवावी लागेल. कारण या सवयींमुळे तुमचा सोरायसिसचा त्रास अधिकच बळावू शकतो. त्यामुळे या त्रासातून मोकळं होण्यासाठी आणि आनंदाने जगण्यासाठी व्यसनांपासून शक्य तितकं दूर राहा. व्यसन सोडवण्याचे अनेक मार्ग आहेत त्यांचा वापर करून व्यसनमुक्त व्हा.
सोरायसिसवरील उपचार (Psoriasis Treatment In Marathi)
आधीच सांगितल्या प्रमाणे प्रत्येक रूग्नाचा सोरायसिसचा प्रकार आणि लक्षणे वेगवेगळी असल्यामुळे त्यावर केले जाणारे वैद्यकीय उपचारही वेगवेगळे असू शकतात. त्यामुळे आधी त्याचे निदान केले जाते मग उपचार दिले जातात.
त्वचेवर केले जाणारे औषधोपचार (Topical Medications)
सोरायसिसमुळे त्वचेवर गंभीर परिणाम होत असल्यामुळे आधी त्वचेवर प्राथमिक उपचार केले जातात. कारण औषधोपचारांमुळे त्वचेला त्वरीत आराम मिळतो. ज्या भागावर सोरायसिसचा प्रभाव जाणवतो तिथे लावण्यासाठी डॉक्टर एखादं मलम, लोशन, क्रिम, ऑईंटमेंट, जेल देतात. ज्यामध्ये काही ठराविक घटक असतात. या औषधांमुळे काही काळासाठी तुम्हाला त्वचेवर थंडावा आणि आराम जाणवतो. मात्र हा आजार त्वचेप्रमाणेच तुमच्या प्रतिकार शक्तीशी निगडीत असल्यामुळे तो बरा करण्यासाठी फक्त बाह्य उपचार करून भागणार नाही.
फोटो थेरपी (Phototherapy)
सोरायसिसमुळे त्वचा खोलवर प्रभावित झाली असेल तर तिच्यावर उपचार करण्यासाठी फोटो थेरपी अथवा अल्ट्राव्हॉयोलेट लाईटचा वापर केला जातो. या लाईट्सने तुमच्या त्वचेच्या मोठ्या भागावर उपचार करता येतात. मात्र याचे काही दुष्परिणामदेखील आहेत. कारण जर योग्य उपचार झाले नाहीत तर यामुळे तुम्हाला त्वचेचा कॅन्सरही होऊ शकतो.
लेझर थेरपी (Laser Therapy)
अल्ट्रा व्हायोलेट किरणांप्रमाणेच लेझर ट्रिटमेंट करूनही तुम्ही सोरायसिस बरा करू शकता. सोरायसिसमध्ये निर्माण होणाऱ्या अतिरिक्त त्वचापेशी या ट्रिटमेंटने कमी केल्या जातात. छोट्या प्रमााणावर असलेल्या सोराससिसवर हा एक प्रभावी उपचार आहे. मात्र यामुळे फक्त छोट्या भागावरच उपचार केले जाऊ शकतात. त्यामुळे गंभीर प्रमाणात पसरलेल्या सोरायसिसवर लेझर उपचार करता येत नाहीत.
तोंडावाटे घेण्यात येणारी औषधे (Oral Medications)
सोरायसिसवर सध्या बाजारात अनेक औषधे उपलब्ध आहेत. तोंडावाटे घेण्यात येणाऱ्या या औषधांमधून रूग्णाच्या प्रतिकार शक्तीवर उपचार केले जातात. काही औषधांमध्ये यासाठी व्हिटॅमिन्सचा वापर केला जातो. रूग्णाची प्रतिकार शक्ती सुधारल्यास या त्वचा विकारावर नियंत्रण मिळवणं नक्कीच शक्य होऊ शकतं. मात्र अती प्रमाणात ही औषधे घेतल्यास तुमच्या यकृत, किडनी अथवा हाडांवर दुष्परिणाम होऊ शकतो.
सोरायसिसबाबत मनात असलेले प्रश्न – FAQ’s
होय नक्कीच, कारण व्हॅसलिन म्हणजेच पेट्रोलिअम जेली त्वचेसाठी अतिशय उपयुक्त आहे. त्यामुळे ती सोरायसिस वर हे परिणाम करू शकते. त्यामुळे सोरायसिस वर उपचार करण्यासाठी हार्श उत्पादने वापरण्यापेक्षा व्हॅसलिन वापरा.
सोरायसिस हा प्रतिकार शक्तीशी निगडीत आजार आहे. त्यामुळे प्रतिकार शक्ती वाढवण्यासाठी तुम्ही व्हिटॅमिन ए, सी, इ आणि डी घेणं गरजेचं आहे. वैद्यकीय उपचारांमध्ये या व्हिटॅनिन्सद्वारे तुमच्यावर उपचार केले जातात.
सोरायसिसवर प्राथमिक लक्षणे आढळतातच योग्य ते उपचार करणं गरजेचं आहे. जर तुम्ही योग्य वेळी उपचार केले नाहीत तर सोरायसिसचे गंभीर परिणाम तुमच्या शरीरावर होऊ शकतात.
फोटोसौजन्य – इन्स्टाग्राम आणि शटरस्टॉक